Hợp đồng mai sau chỉ số chứng khoán được giao dịch tập kết trên Sở GDCK. Đối với Việt Nam, ngày 21/7/2015, Bộ Tài chính đã có văn bản giao cho Sở GDCK Hà Nội (HNX) tổ chức triển khai xây dựng TTCK phái sinh ở Việt Nam. Theo đó, cùng với việc đưa vào giao tiếp hợp đồng tương lai trái khoán chính phủ, hợp đồng ngày mai chỉ số chứng khoán sẽ được giao thiệp trên bảng giao dịch phái sinh thuộc HNX. Các giao dịch chứng khoán phái sinh được khớp lệnh trên hệ thống điện tử. Tuy nhiên, khác với thị trường cổ phiếu, mỗi loại chứng khoán phái sinh có một giờ giao tiếp mo tai khoan chung khoan riêng do Sở GDCK quy định. Nhà đầu tư muốn mua bán một hợp đồng tương lai chỉ số chứng khoán phải mở tài khoản tại công ty chứng khoán thành viên của Sở GDCK phái sinh, ký quỹ trước khi giao tế và bổ sung ký quỹ khi cần thiết dựa trên kết quả định giá hàng ngày (mark-to-market) từ Trung tâm thanh toán bù trừ chứng khoán phái sinh. Cơ chế tính sổ bù trừ: Các chứng khoán phái sinh nói chung và hợp đồng ngày mai chỉ số chứng khoán nói riêng đều được thanh toán bù trừ qua đối tác bù trừ trọng tâm (CCP-Central Counterparty) để phòng ngừa rủi ro tính sổ. trọng điểm tính sổ bù trừ chứng khoán phái sinh mà nòng cột là CCP có vai trò quản lý một giao tế chứng khoán phái sinh, gồm có quản lý rủi ro, quản lý ký quỹ, tạo tài khoản chứng khoán quản lý vị thế và quản lý việc chuyển giao tài sản tài chính. Một giao du chứng khoán phái sinh chỉ số sau khi khớp lệnh trên hệ thống giao tế sẽ được chuyển đến CCP để tính hạnh các vị thế trên trương mục nhà đầu tư, hạch toán lãi/lỗ và ký quỹ. Trong bất cứ trường hợp nào can dự đến mất khả năng thanh toán, cách chơi cổ phiếu chứng khoán CCP sẽ thực hiện tính sổ giao tiếp chứng khoán phái sinh thay cho khách hàng. Cơ chế giao tế và tính sổ bù trừ cho hợp đồng ngày mai chỉ số chứng khoán (xem hình vẽ), trong đó: – Nhà đầu tư thực hành đặt lệnh mua, bán một hợp đồng mai sau chỉ số chứng khoán tại một công ty chứng khoán. Công ty chứng khoán đó yêu cầu nhà đầu tư phải nộp tiền ký quỹ ban sơ theo một tỷ lệ một mực trên giá trị hợp đồng tương lai chỉ số chứng khoán dự định giao tế. Khoản tiền này được nộp vào ngân hàng mà công ty chứng khoán chỉ định. – Lệnh mua, bán của nhà đầu tư được khớp trên sàn giao du chứng khoán phái sinh và dữ liệu giao dịch được gửi đến trọng tâm thanh toán bù trừ (CCP). – CCP sẽ tính hạnh vị thế, lãi lỗ hàng ngày và tính ký quỹ. Nếu thiếu, CCP sẽ thực hiện lệnh gọi ký quỹ, đề nghị nhà đầu tư bổ sung ký quỹ theo quy định. – Sau khi tính hạnh vị thế mua/bán, lãi/lỗ, CCP sẽ gửi thông tin đến nhà băng tính sổ để thực hiện chuyển tiền vào account của nhà đầu tư. Nếu hợp đồng tương lai chỉ số chứng khoán đáo hạn thì CCP sẽ gửi thông báo tất toán cho ngân hàng tính sổ. – ngân hàng thanh toán sẽ chuyển tiền cho nhà đầu tư vào tài khoản dựa trên thông tin chuyển khoản của CCP. Đối với hợp đồng mai sau chỉ số chứng khoán, mọi giao du đều được thanh toán bằng tiền, dựa trên hệ số nhân để quy đổi điểm chỉ số thành tiền. Thực tiễn phát triển TTCK phái sinh trên thế giới đã khẳng định rằng, phương tiện phái sinh là một sản phẩm thiết yếu của thị trường tài chính. Với Việt Nam, một TTCK đang ở giai đoạn đầu phát triển với những biến động tương đối mạnh thì nhu cầu sử dụng các chứng khoán phái sinh để phòng ngừa rủi ro là rất cấp thiết. Cùng với những công cụ đầu tư truyền thống như cổ phiếu, trái khoán, chứng chỉ quỹ đầu tư, sự có mặt của các chứng khoán phái sinh không chỉ giúp đa dạng hóa sản phẩm cho nhà đầu tư, mà còn thúc đẩy sự phát triển của TTCK lên một tầm cao hơn.
